Juljan Talko-Hryncewicz,
prof. Uniw. Jagiell.

Muślimowie czyli tak zwani Tatarzy Litewscy
Nakładem Księgarni Geograficznej 'Orbis'
Kraków 1924

 

XV. Nazwiska i herby szlachty tatarskiej, które przeszły do rodzin szlacheckich polskich i litewsko-ruskich.

 

Aksak - herb i dawna rodzina na Rusi (po tur. znaczy kulawy).

Araż - herb polskiej rodziny tatarskiej Smólskich.

Azulewicz - herb polski, nadany rodzinie tatarskiej Azulewiczów w Trockiem.

Abdank - herb rodziny szlachty litewskiej Abakanowiczów pochodzenia tatarskiego w Kowieńskiem.

Bajbuza - herb i rodzina. (Nazwa pochodzi od słowa tur. baj - dostatni i buzi lub buzan - cielę).
Od słowa baj - bierze początek tytuł ruski bajaryn.
Herb ten za waleczność został nadany w r. 1590 murzie tatarskiemu Hrybunowiczowi.
Pieczętują się nim rody tatarskie Ambroziewiczów, Bajbuzowie i Bieńkuńscy.

Birbosz i Birbasz - szlachta okoliczna tatarska w Nowogródzkiem.

Borodzicz - rodzina pochodzenia tatarskiego w Nowogródzkiem.

Baduła - herb, po turecku znaczy prostak; właściwie asceta muzułmański inaczej sufi.

Bałaban - nazwa herbu i rodziny; po turecku - gatunek wielkiego krogulca, w przenośnem znaczeniu - głupiec, skąd pochodzi polski wyraz - bałwan.

Bajan — herb i rodzina kniaziów nogajskich, którzy na Litwie zwą się Kan-Bajan-Kieńscy.

Bielak - herb, którym pieczętuje się rodzina tatarskiego pochodzenia Bielaków; od dowódcy tego nazwiska znany pułk polski.

Denis - herb i rodzina; po turecku znaczy morze. Denis-emirza oznacza pan nad morzem.

Dżigit - emirza Józefowicz - nazwisko szlachty litewskiej pochodzenia tatarskiego.

Dżirid - nazwa rodziny, po turecku pocisk i igrzysko na Wschodzie.

Hutor-Hutorowicz - herb i rodzina, Hutor to samo co futor, chutor. Wyprowadzają z wyrazu arabskiego hutr.

Jakubowski - nazwisko rodziny pochodzenia tatarskiego z pod Nowogródka.

Kara - herb z Grecji przybyły do Polski, inaczej zwany Aksakiem.
Kara - po turecku czarny, Chara - po mongolsku też czarny, nazywają pospolicie ludzi żyjących na świecie dla wyróżnienia od duchownych łamów (żółtych).

Kerdej - herb i rodzina pochodzenia tatarskiego. Góra w Tartarji na północo-wschód od morza Kaspijskiego zwała się Kertaj lub Keztach, obecnie zwie się Kiczik-taj - mała góra.

Kildisz - nazwisko tatarskie. Oznacza przybysz, a gilmak - przybyć.

Kirkor - herb i rodzina. Po turecku kyrk-er oznacza czterdzieści, a także czterdzieści mężów.

Kołodyn-Kołodyński - herb i rodzina. Kildi czyli kildin zwał się jeden z kipczackich carów.

Korsak - herb i rodzina. Po tatarsku korsak znaczy mały lis; po turecku - wole, gardło.
W okolicy Rejże są jeszcze Tatarzy szlachta tego nazwiska (jak podaje Tuhan-Baranowski, patrz Kruman „O Muśl. litew. str. 71”).

Kuczuk - herb i rodzina, po tur. znaczy - mały.
Na Litwie jest szlachecka rodzina tego nazwiska; nazwisko to znane z zamordowania Kejstuta w Krewie.

Kułak - herb i nazwisko rodziny; po turecku znaczy - ucho.

Kyr - herb, oznacza pole, step; kyrant - stepowy, kan kyrant - pan nad stepem.
Rodzina kniaziów nogajskich: Kara Kyrant-Sobolewski.

Mansur - herb i rodzina książąt nogajskich; wyraz wzięty z arabskiego: el-mansur - zwycięzca.
Na Litwie rodzina Kan-Mansur-Dawidowicz.

Mokosiey - herb i rodzina. Ks. Okolski wyprowadza od Attyli hana tatarskiego (Kojałowicz Herb).

Muzolf - rodzina pochodzenia tatarskiego w Nowogródzkiem.

Nargielewicz - szlachta litewska pochodzenia tatarskiego w Nowogródzkiem.

Piotrowski - rodzina tatarska na Litwie.

Pogoń - herb, przyniesiony z Moskwy, gdzie potomstwo Amir-Giereja carewicza kasimowskiego w księstwie Nowogrodzkiem używała.
Syn jego Mieszczer-Gierej przyjął chrzest pod imieniem Ja-kóba Meszczeryna, a wnuk osiadł na Litwie, potomkowie jego walczyli w wojnach moskiewskich za Zygmunta III i Władysława IV i wielu z tego rodu poległo. Można sądzić z opisu, że Piotr i Hrehory Meszczerynowie polegli w r. 1656 pod Filipowem, gdzie wojsko litewskie było zniesione, a ci byli ostatniemi z tego rodu (Kojałowicz Herb.).

Proszczewicz - herb odmiana lisa i nazwisko szlachty, osiadłej w Proszczewicach w Kowieńskiem, pochodzącej z murzów tatarskich (Kojałowicz Herb.).

Seferewicz - nazwisko szlachty nogajskiej, bierze początek od wyrazu arabskiego sefer - podróż, wyprawa wojenna.

Skirmunt - dwie rodziny szlachty litewskiej pochodzenia tatarskiego, jedna z nich pieczętująca się polskim herbem Dąb, druga herbem Przyjaciel.
Oba rody otrzymały indygenat w XVI w.

Świszczak - herb rodziny tatarskiej kniaziów Bazarewskich.
Syn Jakuba według rodowodu przybyłego z Krymu około r. 1480 kniaź Bazaryn za czasów Aleksandra Jagiellończyka za czyny waleczne otrzymał ziemie w powiecie Olickim w r. 1534, później rozrodzeni mieli posiadłości w powiatach Trockim, Nowogródzkim i innych. Jak czerwona nić wije się w historji wielu pokoleń wierna służba Bazarewskich na stopniach oficerskich. (Wyp. z ksiąg szlach. gub. Wileńskiej z r. 1817). W r. 1812 Jan Bazarewski kapitan, naczelnik I szwadronu Tatarów litewskich w armji francuskiej, odznaczony został za waleczność.

Tuhan-Baranowski - rodzina szlachty litewskiej, wiodąca swój ród od kniazia Dagestań-skiego Tuhan-beja, pierwszego marszałka wojska tatarskiego w XV w. na Litwie.
Ród ten przezwał się w Polsce Tuhan-Baranowskiemi i posiadał znaczne dobra na Litwie.
Jedna z gałęzi tego rodu przesiedliła się do Rosji i z tej wyszła znana rosyjska powieściopisarka Taisia i wybitny rosyjski ekonomista Michał Tuhan-Baranowski.

Ułan - rodzina szlachty tatarskiej. Wyraz ułan znaczy odważny, zuch.
Na Litwie jest rodzina Ułan-Maluszycki.

 

 
Do podrozdziału 'XIV. Niektóre wyrazy tureckie i inne wschodnie używane w polskiej mowie'
Do spisu treści
Do podrozdziału 'XVI. Literatura.'

 
Do witryny Stowarzyszenia Piotrowskich ze Strachociny
Powrót do witryny Stowarzyszenia Piotrowskich ze Strachociny"